Hướng dẫn cha mẹ giúp trẻ phát triển toàn diện

Gắn bó và thấu hiểu – nền móng phát triển trí tuệ, cảm xúc của trẻ

Những năm đầu đời là giai đoạn nền tảng hình thành trí tuệ, cảm xúc và nhân cách của trẻ.

Theo tài liệu Kế hoạch sinh hoạt nhóm cha mẹ thuộc “Chương trình Làm cha mẹ cho phát triển toàn diện trẻ thơ Việt Nam”, sự gắn bó giữa cha mẹ và con được hình thành rất sớm, ngay từ khi trẻ còn trong bụng mẹ và tiếp tục được nuôi dưỡng thông qua việc đáp ứng nhu cầu, quan tâm, yêu thương và tạo cảm giác an toàn cho trẻ.

Gắn bó không chỉ là chăm sóc thể chất mà còn là sự hiện diện về mặt cảm xúc. Khi cha mẹ đến bên con lúc con khóc, ôm ấp khi con sợ hãi, lắng nghe khi con buồn bực, trẻ sẽ cảm nhận được sự an toàn và tin cậy. Chính cảm giác an toàn này tạo tiền đề để não bộ phát triển, giúp trẻ mạnh dạn khám phá, học hỏi và hình thành cảm xúc tích cực.

Các chuyên gia nhấn mạnh, thiếu sự gắn bó có thể khiến trẻ trở nên lo lắng, thiếu tự tin, bướng bỉnh hoặc gặp khó khăn trong giao tiếp xã hội. Vì vậy, ở mọi độ tuổi từ 0–8 tuổi, trẻ đều cần sự gắn bó và đồng hành thường xuyên của cha mẹ.

Hiểu con theo từng giai đoạn để hỗ trợ học tập hiệu quả

Một trong những thông điệp quan trọng của Chương trình Làm cha mẹ là: mỗi giai đoạn phát triển của trẻ có những đặc điểm khác nhau về nhận thức, hành vi và khả năng học hỏi. Hiểu con đang ở giai đoạn nào giúp cha mẹ có kỳ vọng phù hợp và lựa chọn cách hỗ trợ đúng đắn.

Trẻ sơ sinh và dưới 1 tuổi học thông qua các giác quan và sự tương tác trực tiếp. Trẻ từ 1–3 tuổi bắt đầu khám phá thế giới xung quanh bằng vận động và bắt chước. Trẻ từ 3–6 tuổi phát triển mạnh về ngôn ngữ, trí tưởng tượng và cảm xúc, trong khi trẻ 6–8 tuổi dần hình thành tư duy logic và khả năng tự kiểm soát hành vi.

Việc đặt kỳ vọng quá cao khi trẻ chưa đủ khả năng có thể tạo áp lực cho cả cha mẹ và con. Ngược lại, khi cha mẹ hiểu rõ khả năng của trẻ theo từng độ tuổi, việc hướng dẫn học tập sẽ trở nên nhẹ nhàng, hiệu quả và giúp trẻ phát triển đúng nhịp.

Dạy trẻ nhận diện và diễn đạt cảm xúc

Phát triển cảm xúc là một phần không thể tách rời của phát triển trí tuệ. Theo tài liệu, trẻ nhỏ có cảm xúc nhưng không phải lúc nào cũng hiểu và diễn đạt được cảm xúc của mình. Vai trò của cha mẹ là giúp trẻ gọi tên cảm xúc và học cách thể hiện cảm xúc một cách phù hợp.

Cha mẹ được khuyến nghị thường xuyên trò chuyện với trẻ về các cảm xúc như vui, buồn, tức giận, lo lắng; chấp nhận cảm xúc của trẻ thay vì phủ nhận hay phán xét. Khi cảm xúc của trẻ được tôn trọng, trẻ sẽ dần học cách thấu hiểu cảm xúc của người khác và phát triển sự đồng cảm.

Tài liệu cũng nhấn mạnh vai trò làm gương của cha mẹ. Cách người lớn đối diện với căng thẳng, thất vọng hay mâu thuẫn sẽ là bài học trực tiếp để trẻ học theo trong cuộc sống.

Vui chơi cùng con – cách học tự nhiên và hiệu quả nhất

Trong Chương trình Làm cha mẹ, vui chơi được xác định là con đường quan trọng giúp trẻ phát triển trí tuệ, thể chất và cảm xúc. Vui chơi không đòi hỏi đồ chơi đắt tiền mà có thể tận dụng chính những vật dụng sẵn có trong gia đình.

Thông qua vui chơi, trẻ được kích thích các giác quan, rèn luyện tư duy, học cách giải quyết vấn đề và tăng cường gắn bó với cha mẹ. Khi cha mẹ cùng chơi, cùng trò chuyện, cùng sáng tạo với con, trẻ vừa học vừa cảm nhận được sự yêu thương và quan tâm.

Các chuyên gia khuyến khích cha mẹ dành thời gian chơi cùng con mỗi ngày, tạo môi trường an toàn, sạch sẽ và tôn trọng sự chủ động của trẻ trong quá trình vui chơi.

Làm cha mẹ tích cực – hành trình học hỏi lâu dài

Chương trình "Làm cha mẹ cho phát triển toàn diện trẻ thơ" khẳng định không có cha mẹ hoàn hảo, nhưng mỗi cha mẹ đều có thể trở thành cha mẹ tích cực thông qua học hỏi và thực hành hằng ngày.

Việc lắng nghe, kiên nhẫn, nhất quán trong cách dạy con và chăm sóc chính bản thân mình giúp cha mẹ giữ được sự bình tĩnh và gắn bó với con lâu dài.