Từ nhận thức phát triển kinh tế tập thể đến hướng đi bền vững trong giảm nghèo

Thực tiễn tại Hà Nội và một số địa phương khác cho thấy, đây chính là con đường căn cơ để nông dân thoát nghèo và làm giàu bền vững.

Nâng cao nhận thức về phát triển kinh tế tập thể giúp giảm nghèo

Một trong những yêu cầu cốt lõi của chính sách giảm nghèo hiện nay là nâng cao nhận thức chính trị, hiểu biết pháp luật và thay đổi tư duy sản xuất của người nông dân. Thực tế cho thấy, nếu dân chỉ trông chờ vào hỗ trợ mà thiếu kiến thức, thiếu kỹ năng và thiếu động lực liên kết thì nguy cơ tái nghèo vẫn luôn hiện hữu.

Vì vậy, các cấp Hội Nông dân đã xác định rõ nhiệm vụ trọng tâm là tuyên truyền, vận động nông dân chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ, manh mún sang hợp tác, liên kết; từ tư duy “mạnh ai nấy làm” sang làm ăn bài bản, có tổ chức, có thị trường. Việc thành lập các tổ hợp tác, hợp tác xã nông nghiệp không chỉ giúp nông dân nâng cao năng lực sản xuất mà còn là “bệ đỡ” quan trọng để tiếp cận vốn, khoa học kỹ thuật, công nghệ và thị trường tiêu thụ.

Tại tỉnh Lai Châu, một địa bàn còn nhiều khó khăn, mô hình kinh tế tập thể đã chứng minh hiệu quả rõ nét trong giảm nghèo bền vững. Ông Lê Tuấn Anh, Giám đốc Hợp tác xã Nông Công nghiệp và Thương mại du lịch Than Uyên cho biết, HTX được thành lập năm 2019, với ngành nghề chính là nuôi cá lồng trên lòng hồ thủy điện Huổi Quảng, Bản Chát và chế biến các sản phẩm từ cá phục vụ thị trường các tỉnh phía Bắc.

Từ chỗ sản xuất nhỏ lẻ, đến nay, HTX đã liên kết với 30 hộ dân và 7 HTX tại các xã Mường Kim, Khoen On (Lai Châu) và mở rộng liên kết với các tỉnh Hải Dương, Tuyên Quang, Bắc Ninh. Giá trị sản phẩm được nâng cao thông qua chế biến sâu, với khoảng 30 mặt hàng, trong đó có 8 sản phẩm đạt OCOP 3 sao. Đặc biệt, sản phẩm của HTX đã có mặt tại 15 hệ thống siêu thị lớn ở Hà Nội như: Big C, Aeon, Metro, BRG, Winmart, Coopmart…

Theo ông Lê Tuấn Anh, thành công của HTX không chỉ đến từ nỗ lực của các thành viên mà còn nhờ sự quan tâm, hỗ trợ kịp thời của chính quyền địa phương, các sở, ngành, Hội Nông dân và Liên minh HTX tỉnh. Tuy nhiên, để kinh tế tập thể phát triển bền vững hơn, ông kiến nghị Chính phủ sớm hoàn thiện cơ chế liên kết vùng trong sản xuất nông nghiệp, tháo gỡ vướng mắc về chính sách chuỗi giá trị, gắn với chuyển đổi số, nông nghiệp xanh và kinh tế tuần hoàn; đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ ổn định đầu ra, giúp nông sản, sản phẩm HTX dễ dàng tiếp cận hệ thống bán lẻ, siêu thị.

Tại Hà Nội, dù không còn hộ nghèo theo chuẩn đa chiều nhưng việc hỗ trợ hộ cận nghèo, hộ khó khăn và nâng cao thu nhập cho nông dân vẫn là nhiệm vụ quan trọng. Thực tiễn tại phường Chương Mỹ cho thấy, khi tổ chức Hội vào cuộc bài bản, kinh tế tập thể đã trở thành động lực thúc đẩy giảm nghèo và phát triển bền vững.

Ông Tống Bá Lương, Chủ tịch Hội Nông dân phường Chương Mỹ cho biết, Hội đã chủ động phối hợp với chính quyền và các tổ chức kinh tế thành lập 25 tổ nghề nghiệp, 24 tổ kinh tế tập thể, 1 chi hội nghề nghiệp, cùng 63 trang trại chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản, tập trung vào rau an toàn, hoa cây cảnh, chăn nuôi gia cầm và chế biến thực phẩm sạch.

Thông qua các mô hình này, Hội đã vận động nông dân liên kết với doanh nghiệp, siêu thị và chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch, từng bước xây dựng thương hiệu nông sản địa phương. Hiện nay, hơn 65% hộ nông dân đã áp dụng ít nhất một tiến bộ khoa học, kỹ thuật vào sản xuất; nhiều sản phẩm của Chương Mỹ đã có mặt tại các hệ thống phân phối lớn, như: WinMart, Big C, Aeon, được người tiêu dùng Thủ đô tin tưởng.

Đặc biệt, phường đã có hơn 15 sản phẩm OCOP, trong đó có các sản phẩm đạt 3-4 sao như rau quả sạch Chúc Sơn, trứng gà thảo dược, nem Phụng Châu, trà cà gai leo… Nhiều mô hình nông nghiệp công nghệ cao mang lại thu nhập 300-500 triệu đồng/ha/năm, gấp 2-3 lần so với canh tác truyền thống.

Thực tiễn cho thấy, vai trò của tổ chức Hội Nông dân là yếu tố then chốt để các chính sách giảm nghèo đi vào cuộc sống. Nhận thức rõ điều đó, Hội Nông dân phường Chương Mỹ đã tập trung thực hiện ba nhóm nhiệm vụ trọng tâm: Đổi mới tuyên truyền nâng cao nhận thức; hỗ trợ vốn và kỹ thuật; thúc đẩy chuyển đổi số và thương mại điện tử trong nông nghiệp.

Hơn 85% hội viên đã được tiếp cận thông tin về nông nghiệp công nghệ cao; 1.372 lượt hộ được vay vốn với tổng số tiền 80 tỷ đồng; hàng chục lớp tập huấn, chuyến tham quan mô hình điểm được tổ chức thường xuyên. Bước đầu, nhiều hộ đã đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử nông sản, mở ra hướng đi mới trong tiêu thụ. Những kết quả này khẳng định, khi Hội Nông dân làm tốt vai trò “cầu nối”, sự liên kết giữa Nhà nước - nhà khoa học - doanh nghiệp - nông dân sẽ được hình thành, tạo nền tảng cho giảm nghèo bền vững.

Phát triển kinh tế tập thể gắn với giảm nghèo bền vững

Đánh giá về những khó khăn còn tồn tại trong quá trình triển khai các mô hình giảm nghèo gắn với phát triển kinh tế tập thể, Phó Chủ tịch Hội Nông dân Hà Nội Trương Văn Nhung cho rằng, thách thức lớn nhất hiện nay không còn nằm ở chủ trương hay định hướng, mà ở điều kiện thực thi tại cơ sở. Thực tế cho thấy, đất đai sản xuất của nông dân Thủ đô vẫn còn manh mún, quy mô nhỏ; nhiều hộ, nhất là các hộ mới vươn lên từ diện khó khăn, còn hạn chế về nguồn vốn, trình độ quản trị, kỹ năng ứng dụng công nghệ và tiếp cận thị trường.

Bên cạnh đó, liên kết giữa nông dân với doanh nghiệp, hợp tác xã ở một số nơi vẫn thiếu chặt chẽ, chủ yếu mang tính ngắn hạn, chưa hình thành được các chuỗi giá trị ổn định, bền vững. “Nếu không tiếp tục tháo gỡ những ‘điểm nghẽn’ này bằng các cơ chế, chính sách đồng bộ, nhất quán từ Trung ương đến địa phương thì nguy cơ đứt gãy liên kết, tái nghèo hoặc phát triển thiếu bền vững vẫn hiện hữu”, Phó Chủ tịch Hội Nông dân Hà Nội nhấn mạnh. Theo ông, trong giai đoạn tới, cần đặt trọng tâm vào nâng cao nhận thức, thay đổi tư duy sản xuất của nông dân, coi đây là nền tảng để các chính sách hỗ trợ phát huy hiệu quả thực chất.

Ở góc độ phát triển kinh tế tập thể, ông Nguyễn Tiến Phong, Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Hà Nội nhận định rằng, những mô hình thành công từ các địa phương như Lai Châu hay Hà Nội đã chứng minh rõ vai trò “trụ cột” của hợp tác xã trong giảm nghèo bền vững. Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn chỉ ra, nhiều hợp tác xã hiện nay còn yếu về năng lực quản trị, thiếu vốn đầu tư dài hạn, hạn chế trong chuyển đổi số và kết nối thị trường... dẫn đến việc tham gia chuỗi giá trị chưa sâu.

Muốn kinh tế tập thể thực sự trở thành bệ đỡ cho nông dân, cần hoàn thiện cơ chế hỗ trợ hợp tác xã theo hướng dài hơi, ổn định; đồng thời xác định rõ trách nhiệm của chính quyền các cấp trong việc đồng hành, dẫn dắt và làm ‘bà đỡ’ cho các chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ. Khi hợp tác xã được củng cố vững chắc, nông dân sẽ không chỉ thoát nghèo mà còn có đủ năng lực để tham gia thị trường một cách chủ động, bình đẳng, bền vững.

Từ thực tiễn triển khai ở nhiều địa phương cho thấy, giảm nghèo bền vững chỉ đạt hiệu quả thực chất khi gắn chặt với nâng cao nhận thức, phát triển kinh tế tập thể và tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị. Đây cũng chính là tinh thần xuyên suốt trong các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước hướng tới mục tiêu nông dân không chỉ thoát nghèo về thu nhập mà còn vững vàng về tri thức, chủ động về sinh kế và tự tin làm giàu bền vững trên chính quê hương mình.